Ile masz lat? Na to pytanie są dwie odpowiedzi. Pierwsza to Twój wiek chronologiczny, czyli ile lat faktycznie przeżyłeś. Drugi to Twój wiek biologiczny, czyli jak szybko naprawdę starzeje się Twoje ciało.
Chociaż osobiście nie możemy wpłynąć na datę urodzenia, na biologiczne starzenie się wpływają genetyka, odżywianie, aktywność, stres i sen. Dzięki testom laboratoryjnym możemy śledzić kluczowe biomarkery, które pokazują, czy Twoje ciało starzeje się wolniej, czy szybciej, niż sugerowałby kalendarz [1,4,5].
Dlaczego wiek biologiczny jest ważniejszy niż wiek chronologiczny?
Dwie osoby w wieku 45 lat mogą być biologicznie bardzo różne: jedna może mieć ciało trzydziestolatka, podczas gdy druga wykazuje już oznaki typowe dla sześćdziesięciolatka. Różnica wynika ze stylu życia, środowiska i nawyków zdrowotnych.
Wiek biologiczny jest lepszym predyktorem:
- ryzyka chorób sercowo-naczyniowych,
- rozwoju cukrzycy lub zespołu metabolicznego,
- odporności immunologicznej,
- ogólnej jakości życia i witalności.
8 kluczowych biomarkerów wieku biologicznego
1) HbA1c – długoterminowy poziom cukru we krwi
Ten parametr mierzy średni poziom glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2–3 miesięcy. Wyższe wartości oznaczają gorszą kontrolę poziomu glukozy we krwi i przyspieszają starzenie poprzez glikację białek.
- Optymalna wartość: < 5.2%
- Zależy od: diety niskoglikemicznej, aktywności fizycznej, utrzymania zdrowej wagi [6].
2) CRP – marker stanu zapalnego
Białko C-reaktywne jest czułym wskaźnikiem ogólnoustrojowego stanu zapalnego. Przewlekły stan zapalny o niskim nasileniu ("inflammaging", czyli starzenie zapalne) jest jednym z głównych czynników napędzających starzenie.
- Optymalna wartość: < 1.0 mg/L (idealnie < 0.5 mg/L)
- Zależy od: diety przeciwzapalnej, jakości snu, zarządzania stresem [7].
3) Profil lipidowy – cholesterol LDL i HDL
Równowaga między "złym" LDL a "ochronnym" HDL wskazuje na ryzyko miażdżycy i zdrowie naczyń. Nie chodzi tylko o wartości bezwzględne, ale o ich stosunek.
- Optymalny cel: niskie LDL, wysokie HDL (stosunek LDL/HDL < 3)
- Zależy od: kwasów tłuszczowych omega-3, ćwiczeń, ograniczenia tłuszczów trans.
4) Albumina – marker witalności
Główne białko osocza odzwierciedla stan odżywienia, funkcje wątroby i ogólną regenerację. Niskie poziomy są powiązane z osłabieniem i wyższą śmiertelnością w starszym wieku [4].
- Optymalny zakres: 42–48 g/L
- Zależy od: odpowiedniego spożycia białka, zdrowia wątroby, nawodnienia.
5) Mocznik – metabolizm białek
Produkt odpadowy metabolizmu białek. Podwyższone wartości mogą wskazywać na upośledzenie funkcji nerek lub nadmierne obciążenie fizjologiczne; niskie wartości mogą odzwierciedlać niedożywienie [3].
- Optymalny zakres: 2.5–7.5 mmol/L
- Zależy od: bilansu białka, nawodnienia, funkcji nerek.
6) Witamina D – hormon długowieczności
Witamina D jest kluczowa nie tylko dla kości, ale także dla odporności, mięśni i równowagi hormonalnej. Niedobór jest związany z szybszym starzeniem się i wyższym ryzykiem chorób [5].
- Optymalny zakres: 75–150 nmol/L
- Zależy od: ekspozycji na słońce, suplementacji, zdrowia kości.
7) Kreatynina – zdrowie nerek
Marker zdolności filtracji nerkowej i ogólnego obciążenia metabolicznego. Wartości poza optymalnym zakresem mogą wskazywać na problemy z detoksykacją i regeneracją.
- Optymalny zakres: 45–90 μmol/L (dla kobiet), 60–110 μmol/L (dla mężczyzn)
- Zależy od: nawodnienia, masy mięśniowej, funkcji nerek [8].
8) Białko całkowite – elementy budulcowe organizmu
Mierzy łączną ilość białka w surowicy. Niskie poziomy sugerują złe odżywianie, przewlekły stan zapalny lub problemy z wątrobą. Wysokie poziomy mogą wystąpić przy odwodnieniu [6].
- Optymalny zakres: 65–85 g/L
- Zależy od: spożycia białka, zdrowia wątroby, ogólnego odżywiania.
Jak interpretować wyniki?
- Wiek biologiczny wyższy niż wiek chronologiczny: wskazuje na szybsze starzenie się i wyższe ryzyko chorób – zalecane są zmiany stylu życia.
- Wiek biologiczny niższy niż wiek chronologiczny: organizm starzeje się wolniej, typowe dla tak zwanych "super-staruszków" (super-agers).
Jak spowolnić starzenie biologiczne?
- Aktywność: 150 minut tygodniowo ćwiczeń aerobowych + trening siłowy 2–3 razy w tygodniu.
- Odżywianie: dieta w stylu śródziemnomorskim, dostateczna ilość białka i kwasów omega-3 oraz jak najmniej żywności wysoko przetworzonej.
- Sen: 7–9 godzin snu wysokiej jakości i regularny rytm dobowy.
- Stres: medytacja, mindfulness, kontakty społeczne.
- Suplementy: witamina D, omega-3, magnez (w zależności od indywidualnych wyników.)
Znajomość swojego wieku biologicznego pozwala ukierunkować proces starzenia się. W przeciwieństwie do kalendarza, wiek biologiczny jest czymś, na co możemy aktywnie wpływać. W niektórych przypadkach można go nawet obniżyć. Inwestowanie w profilaktyczne badania krwi i zdrowy styl życia to nie tylko dodawanie lat do życia, ale dodawanie życia do lat.
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39751861/
- https://www.medsciencegroup.us/articles/ACP-9-130.php
- https://researchportal.tuni.fi/en/publications/a-new-blood-based-epigenetic-age-predictor-for-adolescents-and-yo
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37303208/
- https://elifesciences.org/articles/54870
- https://academic.oup.com/biomedgerontology/article-abstract/69/Suppl_1/S4/587037?login=false#google_vignette
- https://www.science.org/doi/abs/10.1126/science.aab3389
- https://www.frontiersin.org/journals/aging/articles/10.3389/fragi.2024.1339317/full
